Hoe monitor je transities?

Transitieopgaven kenmerken zich door onverwachte obstakels en kansen. Wat echt belangrijk is, wordt vaak pas tijdens het proces duidelijk. Hoe kun je dit proces monitoren?

PJ Beers is senior onderzoeker, docent en adviseur bij DRIFT. Hij is de docent van de verdiepingsmodule Reflexief Monitoren. De methode biedt waardevolle handvatten, legt PJ uit. “In het publieke domein is er steeds meer aandacht voor transitie,  als gevolg van de decentralisaties in de zorg. Maar bijvoorbeeld ook op het gebied van energie en het landbouw- en voedselsysteem zijn overheden actief bezig met het aanjagen van transitie. Transitiemonitoring kan helpen bij het bepalen en versterken van de richting van de transitie, en bij het reflecteren op de rol en positie van de overheid zelf. Waar doet de overheid de goede dingen en waar staan we vanuit onze klassieke rol de transitie juist in de weg?”

In de praktijk
PJ geeft een voorbeeld van reflexief monitoren. “De Provincie Zuid-Holland werkt met een groot innovatienetwerk aan landbouw- en voedseltransitie. Het gaat om ondernemers die op nieuwe manieren voedsel produceren en naar de consument brengen; friskijkers die met toekomstbeelden nieuwe hoop op verduurzaming op doen. Wat levert dat op voor het beleid? Wat is de politieke relevantie? En hoe kunnen we de vernieuwersbeweging versterken? Met reflexieve monitoring verzamelt de Provincie Zuid-Holland de belangrijkste lessen van de vernieuwers om hun transitie te versterken, en om te onderzoeken waar de Provincie obstakels kan wegnemen en ondersteuning bieden.”

Het onderliggende probleem ontdekken
Een ander voorbeeld is een groep innovatieve glastuinders die wil dat hun sector een eerlijkere prijs krijgt. Beers: “Maar wat is eigenlijk het onderliggende probleem? En is de gekozen oplossingsrichting – meer onderlinge samenwerking – wel geschikt om het doel te bereiken? Ondersteund door reflexieve monitoring besluiten de initiatiefnemers dat de sector niet alleen marktgerichter, maar ook maatschappijgerichter zal moeten worden voor een gezonde toekomst.”

Een gezamenlijke leergeschiedenis
Ook in het onderwijs wordt reflexieve monitoring toegepast. “Een scholengemeenschap heeft zich al enkele jaren hard ingezet om zich te ontwikkelen tot lerende organisatie. Er is veel gedaan, maar het overzicht is zoek – waar staat de organisatie? Wat is er al bereikt? Wat is het gewenste tempo? Reflexieve monitoring levert een gezamenlijke leergeschiedenis op over wat er tot dan toe is gebeurd en levert concrete aanknopingspunten voor het vervolg.”

Leren en bijsturen
De masterclass is uniek, meent PJ. “De meeste benaderingen voor monitoring gaan uit van meten en afrekenen. Een dergelijke monitoringssystematiek staat haaks op transities. Die kenmerken zich immers door onzekerheid en controverse. Deze module biedt concrete handvatten voor monitoring gebaseerd op leren en bijsturen, specifiek gericht op transitievraagstukken. Na afloop ben je bovendien in staat om gericht monitoringstechnieken en -methoden te kiezen bij een specifieke transitiecasus. En je hebt praktijkervaring met het toepassen van één van deze methoden in je eigen transitiecontext.”

Meedoen?
Heb je interesse in deelname aan de tweedaagse verdiepingsmodule Reflexieve Monitoring? Bekijk de brochure of lees meer en schrijf je in op de website van de Erasmus Academie!

Dit interview verscheen eerder op de website van de Erasmus Academie.