“We really get to have a conversation, right?” Where will De TransitieMotor bring us on 30 April?

 
On Friday 30 April 2021,  De Transitiemotor is celebrating its first birthday! As a preview for the day’s festivities, DRIFT interviewed coordinators Jelleke de Nooy van Tol and Onno van Sandick, together with Derk Loorbach (a fan from the start).

(this article and the event itself are in Dutch)
 
Een vraag om te beginnen, wanneer dacht je voor het eerst aan het woord “Transitiemotor”?
 
Jelleke: Voor mij was dat eind April 2020. De #NederlandnaCorona-gesprekken zaten er bijna op. Op initiatief van Sjoerd Kluiving gingen we met de 150+ deelnemers een manifest schrijven.” (Derk sputtert een beetje bij dit woord) “Dat werd uiteindelijk onze handreiking en een brief aan de regering, met de boodschap: “Overheid, benut het Nederlands maatschappelijk vernieuwings-potentieel”. We moesten als ‘afzender’ natuurlijk iets vertegenwoordigen, een emailadres hebben, en een naam en een logo. Er kwam een wedstrijdje voor een betekenisvolle naam, en dat werd de Transitiemotor!
 
Derk: Voor mij ook rond die tijd. We zaten in het laatste #NederlandnaCorona-gesprek al te spelen met het idee van een “transitieturbo”, een manier om onze krachten te bundelen. Het werd tijdens de eerste lockdown zo duidelijk dat we een grote groep mensen bij elkaar hadden gebracht die de drive, kennis en creativiteit voor een beter Nederland na corona al in huis hadden. Tegelijkertijd was er frustratie van sociale initiatieven die zich niet gehoord voelen. Waar zit dan de turbo? We kwamen in het gesprek uit op vier functies, en dat is dus uiteindelijk een ‘motor’ geworden.
 

 
Onno: Ik ben iets later echt aangehaakt. Ik had de handreiking ondertekend, en was een van de TransitieMotor-ambassadeurs geworden. Toen dat bekend werd, kreeg ik een telefoontje van mijn baas (bij Rijkswaterstaat). Die zag dat niet zo zitten. Dat draaide later wel bij overigens.
 
We horen al zaken als handreiking, transitie-gesprekken en ambassadeurs langskomen. Maar jullie werken ook aan een burgerberaad en een alliantie van transitie-wetenschappers. En zonder grote giften of subsidies. Waar halen jullie de energie vandaan?
 
Jelleke: Hoe vind je de energie? Ja, doordat ik zie dat het wel degelijk impact heeft wat we doen. Ook dat we vanaf het begin hebben gezegd dat we dit een jaar doen, als versnellingsmechanisme. Dus bij twijfel denk je, dat jaar, dat is haalbaar!
 
Onno: Wat ook veel steun geeft, is hoeveel mensen hieraan bijdragen. Dat het team hier zo hier aan blijft trekken, dat is een feestje. Mensen als Rob Maijers en Niels van der Stappen, en vele anderen. En het heeft ons heel erg geholpen dat DuurzaamDoor ons financieel wat ondersteund heeft.
 
Onno noemde het net al even, maar gebeurt het vaker dat je omgeving niet begrijpt waar je mee bezig bent, met transities en zo’n burgerbeweging?
 
Jelleke: Bij mij waren het vooral vriendinnen (van ook boven de pensioenleeftijd), die vroegen “Waarom doe je dit in hemelsnaam? Wat moet je nog bewijzen?” Maar ik ben hiervoor op aarde gezet, het is echt een levensvervulling!
 
Onno: Niet iedereen begrijpt het op het ministerie, maar ik heb een aantal collega’s die ook hebben meegedaan. En bij Rijkswaterstaat vinden ook een boel mensen het interessant. Ik heb nu voor de tweede keer met Springtij meegedaan. Wat wel leuk is, toen ik dat vroeg, belandde het verzoek bij de DG (directeur-generaal van het ministerie). Die overlegt dan met de DG van RWS, en dat leidde dan weer tot een intern persberichtje over Springtij & de TransitieMotor. Da’s toch mooi meegenomen?
 
Zou dat niet een goede strategie zijn? Altijd ‘hoog in de boom’ goedkeuring vragen voor deelname aan een initiatief als de TransitieMotor. Zo zet je het op de kaart!
 
Onno: Ja, dat idee leeft wel bij ons. Sowieso om alle ambtenaren, ook bij de gemeente en provincie, als onderdeel van hun werk bruggen laten slaan tussen overheid en burgers of sociaal-maatschappelijke initiatieven.
 
Derk: Ambtelijk scharrelen wordt de norm!
 
Een andere aandachtsvanger is dus jullie eerste verjaardag. Wat zijn jullie plannen?
 
Onno: In het begin van de middag is er een terugblik voor de 600+ mensen die dit jaar meegedaan hebben aan de transitiegesprekken. Dan trekken we een rode draad door alles wat we het afgelopen jaar besproken hebben. En ’s middags voeren we dan – bij EMMA – een panelgesprek voor het grotere publiek, met gasten uit verschillende grote spelers, zoals FNV, VNO-NCW, Deltares, SDG-Nederland en Duurzame Dinsdag. Dat is live te volgen op YouTube. We bieden een wenkend perspectief: op naar de welzijnseconomie! We zien dat we dat allemaal willen, inclusief onze gasten Bernard Wientjes de Vereniging Chemische Industrie (VNCI) en Kitty Jong van FNV. De uitdaging is hoe we dit gezamenlijk gaan oppakken: burgers, organisaties, bedrijfsleven en overheden. Daar willen we op 30 april uitzicht op bieden.
 
Derk: Daar ben ik het mee eens. Met zo’n verjaardagsevenement kunnen gevestigde spelers echt hun voordeel doen. Door in gesprek te gaan met de beweging rondom de TransitieMotor. Niet alleen ambtenaren een dag per week vrijmaken, we steken de hand ook uit naar het bedrijfsleven. U zegt dat u zich maatschappelijke vraagstukken aantrekt, en duurzaamheid serieus neemt: kom langs, praat mee!
 
Zou dat ook jullie boodschap zijn als jullie aan de formatietafel zaten? Daar lijkt Derk over te schrijven in het stuk “Transitiecoalitie of tussenkabinet?”
 
Derk: (geanimeerd) Ja! Ga innovatie serieus nemen, en schep de voorwaarden om innovatiedynamiek leidend te maken. Anders blijft het pleisters plakken op onze oude, onduurzame economie.”
 
Jelleke: Dat lijkt Herman Tjeenk Willink ook te willen. Formeren vanuit leidende waarden en principes.
 
Wie bepaalt dan die waarden?
 
Jelleke: Dat blijft natuurlijk een discussie die we met elkaar moeten voeren. Maar in algemene zin kunnen we het wel eens worden: elk mens wil gezondheid, ontwikkelruimte, zeggenschap over leven en omgeving.
 
Derk: En daar kan het op vrijdag 30 april nog interessant worden. Er komen ook gasten die een specifieke industrie vertegenwoordigen, bijvoorbeeld de chemie. Die zullen compromissen willen sluiten, want er moet ook geld worden verdiend. Er zit dus ook conflict in transitiegesprekken. Veel mensen gaan zien dat we het met veel minder moeten gaan doen.
 
Onno: We nodigden in een van de eerdere gesprekken bijvoorbeeld ook Martin Lok van de Capitals Coalition uit. Die praat over het ombouwen van de financiële sector. Dan krijgen we terug van de aanwezigen bij de transitie-gesprekken: “Nou, die is wel heel erg ingekapseld”. Sommige deelnemers denken: afbreken die boel, op naar een lokale munt! Ze vinden hem niet radicaal genoeg. Terwijl ik veel dichter bij Martin zit, in veel opzichten.
 
Derk: Dat is sowieso een uitdaging voor de transitiebeweging in Nederland: niche en regime bij elkaar brengen. Ik ben blij dat het de 30^e wel lukt! We zitten tijdens het YouTube-panel niet echt in verschillende blokjes toch? We kunnen wel echt met elkaar in gesprek!
 
(Jelleke en Onno beamen dat.)
 
Dat is wel een leuk bruggetje naar de paden van de TransitieMotor. Kun je daar iets meer over vertellen?
 
Jelleke: Ja graag! Zelf heb ik een veel ervaring in de transitie van industriële naar agro-ecologische landbouw.  Onze 10 paden zijn juist geen doelen of thema’s, eerder een schets om te laten zien dat we allemaal langs verschillende inhoudelijke paden dezelfde kant uitlopen. Of het nou in landbouw, onderwijs of zorg is, we zijn op weg naar een sociaal rechtvaardige en ecologisch duurzame samenleving. Vaak zien we niet dat al die andere initiatieven in andere domeinen met hetzelfde bezig zijn.
 
Derk: De TransitieMotor vervult echt een brugfunctie.
 
En hoe gaat het verder na 30 April?
 
Jelleke: We hebben vanaf het begin gezegd; we doen het een jaar, maar wel met de hoop dat er een alliantie zou groeien uit de beweging van initiatieven, organisaties en coalities. Nu is sinds januari de werkgroep Wellbeing Economy actief. Daar zit ik in met Maarten Nijdam, ook vanaf het begin betrokken bij de TransitieMotor. WeAll Nederland beoogt zo’n grote landelijke alliantie voor de welzijnseconomie te worden, als onderdeel van de internationale WeAll-alliantie. Hiermee bieden we alle organisaties, initiatieven en individuele burgers van de TransitieMotor het perspectief dat ze door kunnen binnen WeAll-NL.
 
Ook kijken we of we sommige functies van de motor, zoals de Transitiegesprekken, op een bepaalde manier kunnen doorzetten. Daar is grote behoefte aan. De Transitiemotor Utrecht gaat door, het burgerberaad, en het netwerk van transitiewetenschappers. Die laatste doet 30 april een aanbod en oproep aan de politiek.
 
Derk: Er zijn belangenvertegenwoordingclubs voor alles, maar niet voor het maatschappelijk initiatief. Ik hoop een organisatie te zien die in Den Haag het politieke gesprek kan voeren namens al die initiatieven en ze ook daadwerkelijk steunen, bijvoorbeeld WeAll. Het Nederland van de toekomst heeft een miljard nodig voor sociale infrastructuur.
 
Onno: Wel per jaar dan?
 
(Derk knikt instemmend)